هفتاد شش سال از نشست برتن
وودز میگذرد، اما
هنوزهم دالر آمریکا قدرتمندتر از گذشته. تمام معاملات اقتصادی در سطح جهان با دالر
صورت میگیرد. دلیل های زیادی است که چرا دالر حیثیت ارز جهانی را کسب کرده.
پیروزی امریکا در جنگ جهانی
دوم، استفاده از دالر به حیث ارز لنگر در سطح جهان، تسلط بر بازار و معاملات نفتی
جهان، از عواملی است که دالر را حیثیت جهانی داده است. پس از جنگ
جهانی اول، پوند انگلستان برای چندین دهه، ارز قدرتمند جهان بود. اما این وضیعت
دیری دوام نکرد. بعد از جنگ جهانی دوم، جاپان و آلمان ویران شده بود، بریتانیا و
فرانسه در آتش جنگ میسوخت. اما آمریکا به دلیل بعد مسافت و جغرافیای استراتژیک از
صدمات جنگ مصون ماند. صنایع آمریکا در جنگ اول و دوم جهانی، به دلیل دور بودن از میدان جنگ، و صادرات زیاد به اروپا، رونق
زیاد یافت.
با توجه به سیستم پولی برتن وودز، فقط دلار
آمریکا قابلیت تبدیل شدن به طلا و دیگر ارزها را داشت، در آن زمان یک سوم کل ذخایر
طلای جهان در آمریکا نگهداری میشد. به واسطه این موجودی آمریکا توانست به عنوان
بزرگترین خریدار وفروشنده طلا در بازارهای مالی بین الملل، در ثبات قیمت جهانی طلا
و رفع کمبود نقدینگی در تجارت جهانی تاثیر گذار باشد. افزایش اعتماد به ارزش
برابری دلار آمریکا با طلا و دیگر ارزها باعث شد ذخایر دلار بیش از ذخایر طلا در
بازارهای مالی رشد پیدا کنند. در 22 جولایی
سال 1944 و با پایان جنگ جهانی دوم، نمایندگان 44 کشور نیروی متفقین در شهر برتن
وودز آمریکا گردهم آمدند تا نظام جدیدی را برای مدیریت روابط پولی بین المللی
ایجاد کنند. نمایندگان کشورهای متفقین همه به این باور بودند که ظرفیت اقتصادی هیچ
کشور به اندازه امریکا نیست. طرح امریکا این بود که استندرد جدید روابط پولی بین المللی
بر اساس دالر و طلا استوار باشد. بالاخره همه‌ی کشورها بعد از بحث و گفت‌وگوهای
زیاد برسر طرح استندرد شبیه طلا به توافق رسیدند. مطابق این استندرد بانک های
مرکزی جهان، دالر به را به حیث پشتوانه پولی شان قبول کردند. و فقط دالر قابلیت
تبادله با طلا را داشت. مطابق این توافقنامه هر اونس طلا به نرخ ثابت 35 دالر
مبادله میشد. آمریکا تعهد کرد در صورتی که بانک های مرکزی جهان به طلا نیاز پیدا
کنند، دالرهای ذخیره آنان را به طلا تبدیل خواهد کرد. در سال 1971 تقاضای طلا به
دلیل تورم، از سوی بانک های مرکزی جهان از آمریکا، افزایش یافت. رییس جمهور نیکسون
در یک تصمیم عجولانه ارتباط دالر و طلا را کاملا قطع کرد و نرخ برابری ثابت ارزهای
ملی در برابر دالر را به شکل یک طرفه شناور ساخت. با این تصمیم نظام برتن وودز
کاملا از هم پاشید. و این به معنای آنست که دالر های ذخیره بانک های مرکزی جهان
بدون پشتوانه طلا به ارز اندوخته و پشتوانه ارز ملی آنان مبدیل شد.
امریکا از بزرگترین تولید‌کننده‌گان نفت و گاز در
سطح جهان است. در عین حال، این کشور تلاش دارد تا اعضای اوپک، معاملات نفتی‌شان را
با دالر انجام دهند. طبق آمارها، روزانه حدود ۵ -۶ میلیارد دالر تقاضای نفت جهان به دالر انجام میشود. با اجرای
معاملات نفتی با دالر در سطح جهان، کشورها و کمپنی‌هایی که نفت خریداری می‌کنند،
مجبور اند دالر خریداری کنند. خرید دالر بدون شک قیمت دالر را زیاد میسازد
در سال ۱۹۷۴ به دلیل
تورم در امریکا، ارزش دالر کاهش یافته بود و تقاضای جهانی به دالر کاهش می‌یافت؛ اما رییس جمهور نیکسون با پادشاه
عربستان سعودی موافقت کرد تا معاملات نفتی به دالر انجام شود. در عین زمان بحران
قیمت نفت نیز در سطح جهان حکم‌فرما بود. شرکت‌ها به دلیل علاقه شدید به خریداری
نفت، مجبور بودند دالر خریداری کنند. افزایش تقاضا به دالر، از یک سو باعث افزایش
ارزش دالر شده و از جانبی تورم بدون افزایش نرخ بهره از سوی بانک مرکزی کنترل
گردیده و در عین زمان رشد اقتصادی به صورت دوام‌دار و طبیعی ادامه می‌یابد. به
همین دلیل دالر آمریکا هرروز قدرتمندتر از گذشته میشد. و دالر قدرتمند آله فشار
آمریکا بالای کشورهای دیگر بود. تا این که کشورهای مخالف آمریکا طرح های را برای
حذف دالر ریختند. جان کرنی، سردبیر اقتصادی نشریه برایت بارت هشدار داد که ضعیف
بودن ارزش دلار میتواند تهدیدی جدی برای نفوذ حیاتی آمریکا در صحنه جهانی باشد.
چین و روسیه شروع به ساخت یک بلوک ارز جایگزین کرده اند. به گزارش صندوق بین
المللی پول، در طول دو دهه گذشته، دلار آمریکا 12 درصد از سهم بازار را از دست
داده و از 71 درصد به 59 درصد کاهش یافته است. در
نشت سه روزه میان ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه و شی جین پینگ همتای چینی او،
مسکو کاملا طرفدار استفاده از یوان چین برای توسعه شهرک سازی بین روسیه و دیگر
کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین شد. چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ
جهان و روسیه به عنوان بزرگترین صادر کننده انرژی در جهان تلاش فعالانه‌ای را آغاز
کرده اند تا سلطه دلار به عنوان لنگرگاه مالی جهانی را خنثی کنند. اکنون بانک های
مرکزی روسیه و چین بسیار کمتر از گذشته ذخایر خود را به دلار نگه میدارند . اکنون
اروپایی ها وچینی ها در تلاش هستند تا نظام های پرداخت های بین المللی را خارج از
سیستم سوییفت که تحت سلطه دلار قرار دارد، خارج بسازد. عربستان سعودی حالا ایده
قیمت گذاری نفت خود به یوان را روی میز گذاشته است. هند بیشتر خریدهای نفتی خود از
روسیه را با ارزهایی به غیر از دالر پرداخت میکند. اما هنوز هویدا نیست آیا این
اقدام مانع قدرت گرفتن دلار خواهد شد یا خیر. چون دلار چندین دهه است که نظام
اقتصاد جهان را تحت کنترول خود قرار داده است.
